| |
บทสรุปเรื่องชีวิตินทรียเจตสิก   |  

ชีวิตินทรียเจตสิก อยู่ในกลุ่ม อัญญสมานราสี คือ หมวดอัญญสมานเจตสิก ๑๓ เป็น สัพพจิตตสาธารณเจตสิก คือ เจตสิกที่ประกอบกับจิตได้ทุกดวง

ชีวิตินทรียเจตสิก เป็น นิยตโยคีเจตสิก คือ เป็นเจตสิกที่ประกอบกับจิตได้โดยแน่นอน หมายความว่า เมื่อระบุว่า ประกอบกับจิตดวงใดได้แล้ว เมื่อจิตดวงนั้นเกิดขึ้น ย่อมมีชีวิตินทรียเจตสิกประกอบร่วมด้วยเสมอ ได้แก่ จิตทั้งหมด ๘๙ หรือ ๑๒๑ ดวง

ชีวิตินทรียเจตสิก เป็นสภาวธรรมที่หล่อเลี้ยงสัมปยุตตธรรม คือ จิตและเจตสิกที่เกิดพร้อมกับตนให้ดำรงอยู่ได้แต่ละขณะ ซึ่งประกอบด้วย ๓ อนุขณะ [ขณะเล็ก] ได้แก่ อุปปาทขณะ ขณะเกิด, ฐีติขณะ ขณะตั้งอยู่, ภังคขณะ ขณะดับ ถ้าขาดชีวิตินทรียเจตสิกแล้ว สัมปยุตตธรรมย่อมไม่สามารถตั้งอยู่ได้ตลอด ๓ อนุขณะนี้ได้ ย่อมดับไปก่อน เมื่อเป็นเช่นนี้ การรับรู้อารมณ์ของสัมปยุตตธรรมเหล่านั้นย่อมไม่สำเร็จ และความสืบเนื่องแห่งนามธรรมคือจิตและเจตสิกทั้งหลาย ย่อมไม่สามารถเป็นปัจจัยซึ่งกันและกันให้เกิดติดต่อสืบเนื่องกันไปได้ และสัตว์ทั้งหลายย่อมไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้ แต่เพราะมีชีวิตินทรียเจตสิกนี้ สัมปยุตตธรรมทั้งหลายจึงสามารถเกิดติดต่อสืบเนื่องกันไปได้ และสัตว์ทั้งหลายจึงสามารถมีชีวิตอยู่ได้

ชีวิตินทรียเจตสิกเกิดร่วมกับเจตสิก ๕๑ ดวง [เว้นตัวเอง] คือ

เมื่อประกอบกับอกุศลจิต ๑๒ ย่อมเกิดพร้อมกับอัญญสมานเจตสิก ๑๒ [เว้นชีวิตินทรีย์] และอกุศลเจตสิก ๑๔ ตามที่จิตแต่ละดวงนั้นจะมีเจตสิกอะไรประกอบร่วมด้วยได้

เมื่อประกอบกับอเหตุกจิต ๑๘ ย่อมเกิดพร้อมกับอัญญสมานเจตสิก ๑๑ [เว้นชีวิตินทรีย์และฉันทะ] ตามที่จิตแต่ละดวงนั้นจะมีเจตสิกอะไรประกอบร่วมด้วยได้

เมื่อประกอบโสภณจิต ๕๙ หรือ ๙๑ ดวง ย่อมเกิดพร้อมกับอัญญสมานเจตสิก ๑๒ [เว้นชีวิตินทรีย์] และโสภณเจตสิก ๒๕ ตามที่จิตแต่ละดวงนั้นจะมีเจตสิกอะไรประกอบร่วมด้วยได้

เมื่อจิตเหล่านั้นมีเจตสิกอะไรประกอบร่วมด้วย ชีวิตินทรียเจตสิกย่อมเกิดร่วมกับเจตสิกเหล่านั้นด้วย


เกี่ยวกับตำราอภิธรรม ออนไลน์ (Disclaimer)
ตำราอภิธรรมออนไลน์ พัฒนาขึ้นโดยความร่วมมือของอภิธรรมมหาวิทยาลัย วัดระฆังฯ วัดญาณเวศกวัน และ หอจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปัญโญ เพื่อนำเสนอสื่อธรรมสำหรับการศึกษาค้นคว้า โดยได้รับอนุญาต และเอกสารต้นฉบับจากผู้เขียน ดังนี้
(๑) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๒), จิตปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๑, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๒) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๕๖), เจตสิกปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๒, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
(๓) พระมหาชินวัฒน์ จกฺกวโร (๒๕๖๓), รูปปรมัตถ์: คู่มือศึกษาอภิธัมมัตถสังคหะ ปริเฉจที่ ๖, พิมพ์ครั้งที่ ๑.
ผู้สนใจศึกษาสามารถติดต่อสอบถามรายละเอียดเกี่ยวกับหนังสือ และหลักสูตรการศึกษาได้ที่ สำนักงานอภิธรรมมหาวิทยาลัยแห่งประเทศไทย วัดระฆังโฆษิตารามวรมหาวิหาร (คณะ ๗) แขวงศิริราช เขตบางกอกน้อย กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร ๐๒ ๔๑๑ ๔๕๔๖, ๑๒ ๔๑๒ ๑๐๘๔, ๐๘๖ ๐๓๘ ๒๙๓๓

  |